Pomnik Bytomiaków w Orzegowie stał krótko. Zagadka pewnego zdjęcia

Odsłonięcie pomnika poległych Bytomiaków w Orzegowie" - tak podpisana jest fotografia w zasobach Narodowego Archiwum Cyfrowego, datowana na 1924 rok. Problem polega na tym, że to niemożliwe, by została wtedy wykonana. No i co to właściwie za monument? Dzisiaj takiego pomnika w Orzegowie nie ma

To zdjęcie nie mogło zostać wykonane w 1924 roku z jednego prostego powodu. Widoczni na nim żołnierze asystującego przy uroczystości pododdziału Wojska Polskiego wyposażeni są w hełmy stalowe wz. 31. Ten skrót oznacza rok skonstruowania tego elementu wojskowego ekwipunku. Opracowane w roku 1931, hełmy tego typu zaczęły wchodzić do użytku w 1933 roku. W roku 1924 nie można było sfotografować żołnierzy w takich hełmach, skoro w ogóle jeszcze nie istniały.

Teoretycznie byłoby to możliwe w Orzegowie (dziś dzielnicy Rudy Śląskiej, przed II wojną światową samodzielnej gminie) w roku 1937, podczas uroczystości odsłonięcia pomnika ku czci orzegowskich powstańców śląskich. Jednak i wtedy nie zrobiono tej fotografii, ponieważ pomnik odsłonięty 2 maja 1937 przed ratuszem przy ulicy Kościelnej w Orzegowie (dziś Hlonda), zniszczony w 1939 roku i po wojnie już nie odbudowany, wyglądał kompletnie inaczej. Pomijając już, że zdjęcie miało przedstawiać pomnik "poległych Bytomiaków". Czyżby chodziło nie tyle o bytomiaków w sensie mieszkańców Bytomia, co o żołnierzy 1. Pułku Strzelców Bytomskich Wojska Polskiego, uczestniczących w wojnie polsko-bolszewickiej i popularnie Bytomiakami zwanych?

Tak. W Orzegowie rzeczywiście stanął ich pomnik, choć na bardzo krótko. Odsłonięty został w czerwcu 1939 roku na skrzyżowaniu ulic Bytomskiej i dzisiejszej Stromej, która wtedy nazywała się Polną. I to tę uroczystość widzimy na fotografii z Narodowego Archiwum Cyfrowego, jak widać rzeczywiście opatrzonej błędną datą. Co ciekawe, istnieje więcej zdjęć tego wydarzenia. Jedno z nich opublikowała 6 czerwca 1939 gazeta "Polska Zachodnia". Przedstawia ono przemawiającego wojewodę Michała Grażyńskiego:

Z kolei na innej fotografii mowę wygłasza ówczesny naczelnik Orzegowa Piotr Tomanek:

Pomnik Bytomiaków w Orzegowie przestał istnieć zaledwie kilka miesięcy później, zniszczony przez Niemców po zajęciu polskiej części Górnego Śląska we wrześniu 1939. Podobnie jak pomnika orzegowskich powstańców, także i jego nigdy nie odbudowano. Pozostały po nim tylko te ciekawe fotografie.

Jan Kiepura

Może Cię zainteresować:

"Bytomiak", czyli Jan Kiepura. Sławny polski tenor w pierwszym powstaniu śląskim. Dezercja czy tajna operacja?

Autor: Tomasz Borówka

24/10/2023

Atlas Górnego Śląska 1919 1922

Może Cię zainteresować:

Kapitalna publikacja IPN Katowice: "Atlas Górnego Śląska 1919-1922. Wybór źródeł kartograficznych"

Autor: Tomasz Borówka

26/08/2022

Subskrybuj rudzianin.pl

google news icon