Sięgnąwszy w głęboką przeszłość terytorium dzisiejszej Rudy Śląskiej, odkryjemy, że składa się ono z trzech części o kompletnie odrębnej przynależności historycznej. Większość, jak gdyby trzon Rudy, należała kiedyś do ziemi bytomskiej. Jednak dziś w jej skład wchodzi też część dawnego państwa pszczyńskiego. Chodzi o Starą Kuźnicę na południe od Kłodnicy. A jest i część objazdu nad Bytomką vel Kaczawą, która dawno, dawno temu przynależała do dóbr biskupów wrocławskich.
Dzielnice Rudy Śląskiej są nadzwyczaj zróżnicowanego pochodzenia. W jej skład wchodzą istniejące już w średniowieczu wsie, jak sama Ruda, Kochłowice, Orzegów i Bielszowice. W południowej części Rudy znajdziemy dawne osady hutnicze o historii sięgającej średniowiecza, które jednak dopiero w epoce już nowożytnej rozrosły się do rozmiarów wsi. To Halemba, Kłodnica i Stara Kłodnica. W podobny sposób do rangi wsi awansowały też dwa przysiółki - Bykowina i Nowa Wieś. Najmłodszymi zaś dzielnicami obecnego miasta są wywodzące się dopiero z XIX wieku osady przemysłowe: Nowy Bytom, Godula i Chebzie.
Gdy reforma goniła reformę
W takim mniej więcej stanie terytorium późniejszej Rudy Śląskiej włączone zostało do II Rzeczypospolitej w 1922 roku. Część wymienionych miejscowości weszła w skład powiatu rudzkiego, złożonego z samej Rudy i części jej obszaru dworskiego (reliktu jej wiejskiej historii), Orzegowa z obszarem dworskim, Czarnego Lasu (z osadą przemysłową Friedenshütte) oraz Bielszowic i ich obszaru dworskiego. Poza ostatnimi, należącymi dotąd do powiatu zabrskiego, reszta wchodziła w skład powiatu bytomskiego. Sam powiat rudzki okazał się tworem efemerycznym i istniał tylko do roku 1924. Do tego czasu Czarny Las zdążył się stać nową gminą, tzn. Nowym Bytomiem. W 1924 r. wraz z Chebziem i Orzegowem z Godulą włączono go do nowego powiatu świętochłowickiego. Bielszowice zaś - do powiatu katowickiego.
Mało widać było reform, więc natychmiast przeprowadzono kolejną: przy okazji ogólnopolskiej likwidacji owych obszarów dworskich Godulę przekształcono w nową gminę, przyłączając do niej Chebzie. Gminą została tez Nowa Wieś. Tej z kolei podporządkowano Wirek.
Przez cały ten czas, gdy mieszkańcom wszystkich wymienionych miejscowości musiało nieźle się już plątać w głowach, której gminy i powiatu są mieszkańcami (a w związku z tym w jakim urzędzie składać bądź uzyskać niejedne papiery), Stara Kuźnica niezmiennie należała do powiatu pszczyńskiego. Tam takie problemy nie występowały. Jeszcze.
Kolejną reformę zdążono uchwalić tuż przed wybuchem II wojny światowej. 10 lipca 1939 Sejm Śląski zlikwidował powiat świętochłowicki. W związku z tym 1 stycznia 1940 na Górnym Śląsku miały powstać dwa nowe miasta: Ruda i Nowy Bytom. W pierwsze połączono (oczywiście) Rudę, Orzegów i Godulę z Chebziem. W drugie gminy Bielszowice, Bykowinę, Halembę, Kochłowice i Wirek.
Nowy Bytom do Rudy
Reforma nie weszła w życie. Zahamowała to II wojna światowa. Jednak po jej zakończeniu wznowiono majstrowanie przy znanych nam już miejscowościach. Najpierw, w roku 1947, Nowa Wieś stała się Wirkiem. Dwa lata później Wirek został miastem! Po następnych dwóch latach, w 1951 roku powstało miasto następne: Ruda Śląska! Ale jeszcze nie tak do końca. Na razie Rudą Śląską były zintegrowane Ruda, Orzegów i Godula. Lecz nie był to koniec integracji. Jednocześnie, w 1951 roku zintegrowano Kłodnicę, Halembę i Starą Kuźnicę (taki był finał jej wielowiekowej przynależności do ziemi pszczyńskiej, a następnie powiatu pszczyńskiego). Wszystkie stały się Halembą, ta zaś weszła w skład Nowego Bytomia. Jej los podzieliły Kochłowice, Bykowina, Bielszowice i Wirek, którego miejski żywot okazał się jedynie krótkim epizodem.
Miasto Nowy Bytom przestało być miastem w roku 1959, kiedy to samo zostało zintegrowane z Rudą Śląską. Ona też dała nazwę nowemu, połączonemu organizmowi miejskiemu.
Ruda Śląska to patchwork, ale ten patchwork ma już ponad 60 lat. Można powiedzieć, że nieźle się trzyma - zwłaszcza gdy pamięta się jej burzliwą młodość.
(Korzystałem z opracowania "Ruda Śląska w dawnej kartografii" Piotra Greinera i Andrzeja Złotego.)
Może Cię zainteresować:
Ruda Śląska-Nowy Bytom nie tylko dla rudzian. Co trzeba zobaczyć na Frynie?
Może Cię zainteresować:
