Ruda Śląska istniała już w 1243 roku. Po raz pierwszy wspomina o niej Rejestr Ujazdu, który sporządzony został w latach 1295-1305. Z dokumentu wynika, że teren miasta obejmował 1220 hektarów. Nazwa "Ruda" wywodzi się z wydobywanych wcześniej rud żelaza (Ruda może być nazwą topograficzną pochodzącą od rudej, czyli rdzawej, o czerwonawej barwie gleby).
Kilkaset lat później, w XVII wieku, odkryto tu węgiel kamienny. jak głosi legenda - dzięki pastuchom. To właśnie oni mieli zauważyć właściwości "czarnych kamieni", których używali do otaczania ogniska. Legenda została rozpowszechniona na całym Górnym Śląsku, ale to właśnie w Rudzie pokłady węgla były eksploatowane jako pierwsze. W 1740 roku rozpoczęto starania o powstanie kopalń, a już w 1752 roku zaczęła działać pierwsza na Górnym Śląsku kopalnia - "Brandenburg", czyli późniejsza "Wawel".
Zlepek mniejszych miejscowości
Na terenie dzisiejszej Rudy Śląskiej istniał szereg miejscowości - każda z oddzielną, długoletnią przeszłością. Przełomowy moment nadszedł w 1951 roku w wyniku zlikwidowania powiatu katowickiego. Stworzono wówczas dwa miasta: Nowy Bytom oraz Rudę. Jednak w 1959 roku miasta połączono i tak powstała dzisiejsza Ruda Śląska.
Ruda to miasto kontrastów. To właśnie w niej graniczą ze sobą nowoczesne osiedla mieszkaniowe oraz kolonie starych familoków. Do dzisiaj funkcjonują stare kopalnie, założone przez niemieckich inwestorów przemysłowych: Ballestremów, Schaffgotschów, Donnersmarcków. A wśród nich przez słynnego "Rudzkiego Kopciuszka", czyli Joannę von Schaffgotsch, dziedziczkę fortuny Karola Goduli. Na terenie miasta wciąż ulokowane są zakłady przemysłowe i kopalnie, jak np. "Halemba".
